بخشی از محدودیت‌ها و تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که انجام برخی تراکنش‌ها حتی درصورت قانونی‌بودن از نظر کلی، مستلزم دریافت «مجوز خاص» (Specific License) از دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) باشد.
دلیل اصلی چنین مکانیسمی، پیچیدگی شرایط تحریمی و ضرورت بررسی دقیق فعالیت پیشنهادی برای اطمینان از عدم نقض سیاست‌های تحریمی است.
ما، متخصصان حقوقی موسسه‌ی لیبرالا، تلاش می‌کنیم در این نوشتار مواردی را که ایرانی‌ها (یا اشخاص مرتبط با ایران) برای انجامشان نیاز به مجوز خاص دارند را بررسی کنیم. همچنین به مراحل اولیه‌ی درخواست و نکات کلیدی برای حصول اطمینان از رعایت ضوابط اشاره می‌کنیم.
مجوز عمومی (General License) چیست و چه تراکنش‌هایی را ساده‌تر می‌کند؟
مجوزهای عمومی، طیف گسترده‌ای از تراکنش‌های خاص را بدون نیاز به طی مراحل پیچیده صادر می‌کنند. به عبارت دیگر، خود OFAC به‌صورت پیش‌فرض آن فعالیت‌ها را مجاز اعلام کرده است.
برای اطلاع از بعضی مجوزهای عمومی مرتبط با حواله‌های شخصی یا معاملات بشردوستانه، می‌توانید به سوالات ۱۶۴ و ۵۴۹ مراجعه کنید.
مجوز خاص (Specific License) چیست و چگونه صادر می‌شود؟
برای فعالیت‌هایی که در فهرست مجوزهای عمومی قرار ندارند، باید درخواست مکتوب و جزئی‌نگر به OFAC ارسال شود تا براساس شرایط پرونده، مجوز صادر یا رد شود.
الزامات این نوع مجوز بسته به ماهیت فعالیت و نهاد درگیر متفاوت است. در سوال ۳۴۶ توضیحاتی درباره‌ی دقت لازم و انتظارات OFAC درخصوص فعالیت‌هایی که نیازمند بررسی موشکافانه‌اند ارائه شده است.
چه تراکنش‌هایی نیاز به مجوز خاص از OFAC دارند؟
۱. تراکنش با افراد یا نهادهای تحریم‌شده (SDN)
هر نوع فعالیت مالی، تجاری یا خدماتی با اشخاص حقیقی یا حقوقی درج‌شده در فهرست SDN، به‌صورت پیش‌فرض ممنوع است؛ مگر آنکه OFAC به‌صورت موردی مجوز صادر کند.
اگرچه تعامل با نهادهای مذکور در لیست SDN معمولا ممنوع است، ممکن است در شرایط خاص (مثلا برای فروش اموال شخصی از سوی فرد ایرانی که در لیست تحریمی قرار نگرفته؛ اما ملک در کنترل یک نهاد مسدودشده است.) نیاز به مجوز خاص باشد.
در سوال ۱۸۲ تفکیک میان نهادهای «مسدودشده» و «تحریم‌شده» برای رفتارهای نامشروع توضیح داده شده است.
۲. صادرات یا صادرات مجدد اقلام تحت‌کنترل
اگرچه برخی کالاها (مانند دارو، محصولات کشاورزی و تجهیزات پزشکی ساده) تحت مجوز عمومی قرار دارند، صادرات اقلام «حساس» (چه از منظر فناوری، چه به‌دلیل کاربرد دوگانه) نیازمند اخذ مجوز خاص است.
در سوالات ۳۱۹ و ۳۶۳ می‌توانید مصادیق اقلام و شرایطی که مستلزم دریافت مجوز خاص از OFAC یا سایر نهادهای صدور مجوز (نظیر BIS) است را بیابید.
۳. شرکت در فعالیت‌های فراتر از محدوده مجوزهای عمومی
مجوزهای عمومی در اکثر مواقع، صرفا دامنه‌ی محدودی از تراکنش‌ها و مبالغ مالی، مثل سقف حواله‌ی شخصی یا محدودیت نوع کالای صادراتی را پوشش می‌دهند.
درصورتی‌که فعالیت مد نظر فراتر از آن باشد (مثلا صادرات قطعات پیشرفته‌ی پزشکی که در فهرست عمومی نیستند.)، اخذ مجوز خاص لازم است.
برای نمونه، سوال ۳۶۶ به این اشاره دارد که برای برخی انواع کالاهای کشاورزی یا دارویی به مجوز خاص نیاز است.
۴.
برخی از بخش‌های دولت ایران، بانک‌ها یا شرکت‌های شبه‌دولتی در فهرست تحریمی قرار گرفته‌اند؛ بااین‌حال، بسته به شرایط، ممکن است امکان نقل‌وانتقال مالی یا معامله با آنها تنها با مجوز خاص باشد.
سوال ۸۲۲ درباره‌ی تراکنش‌های بشردوستانه با بانک مرکزی ایران (CBI) توضیح می‌دهد که اگرچه تحت مجوز عمومی GL 8A این قبیل تراکنش‌ها ممکن شده است، ممکن است در برخی سناریوها همچنان نیاز به اخذ مجوز یا رعایت شرایط خاص باشد.
۵. معاملات پیچیده شامل چند واسطه یا چند طرف خارجی
هرچه تعداد واسطه‌های مالی یا طرف‌های خارجی بیشتر باشد، احتمال وجود بخشی از تراکنش در محدوده تحریمی بیشتر است.
گاه بخشی از معامله در صنایع تحریم‌شده (مثلا فولاد) انجام می‌گیرد و بخش دیگر با افراد عادی. در این موارد، درخواست مجوز خاص برای اطمینان از قانونی بودن کل زنجیره لازم است.
سوالات ۳۴۶ و ۳۴۷ به اهمیت اعتبارسنجی (Due Diligence) و مسئولیت شرکت‌ها و بانک‌های ارائه‌دهنده‌ی خدمات در تشخیص ذی‌نفعان واقعی پرداخته‌اند.
چگونه درخواست مجوز خاص را به OFAC ارسال کنیم؟ بررسی مراحل اولیه درخواست مجوز خاص از اوفک
۱. جمع‌آوری اطلاعات و اسناد مرتبط
مراحل اولیه‌ی جمع‌آوری اطلاعات و اسناد مرتبط، شامل ارائه‌ی توضیحات دقیق در رابطه با ماهیت تراکنش، ذی‌نفعان، مبلغ‌ها، فاکتورها یا اسناد معاملاتی و همچنین هرگونه ارتباط احتمالی با اشخاص یا نهادهای تحریم‌شده است.
در سوال ۶۳۱ به اهمیت ارائه‌ی اطلاعات کامل و شفاف به‌منظور دریافت تاییدیه قبل از پردازش پرداخت اشاره شده است.
۲. ارسال درخواست به اوفک
ارسال درخواست به OFAC معمولا از طریق پورتال الکترونیکی این سازمان یا روش‌های تعیین‌شده‌ی دیگر صورت می‌گیرد. در این مرحله، درخواست‌دهنده باید استدلال‌های قانونی و جزئیات فنی مربوط به تراکنش را بیان کند.
پس از بررسی اولیه، اوفک ممکن است سوالات تکمیلی مطرح کند یا درخواست ارائه‌ی اسناد بیشتری نماید.
۳. صدور یا عدم صدور مجوز
اوفک مجوز خاص را با قید شروط احتمالی (زمانی، سقف مبلغی یا محدودیت کالایی) صادر می‌کند یا درخواست را رد می‌کند.
اگر مجوز صادر شود، هرگونه تخطی از شروط آن مجاز نیست و می‌تواند پیامد حقوقی داشته باشد.
سوالات پرتکرار در زمینه اخذ مجوزهای خاص از اوفک
۱. مجوزهای عمومی چه تراکنش‌هایی را پوشش می‌دهند؟
مجوزهای عمومی تراکنش‌های ساده و تعریف‌شده را پوشش می‌دهند؛ اما اگر فعالیت از این محدوده خارج شود یا با نهادهای تحریم‌شده در تماس باشد، نیاز به مجوز خاص پیدا می‌کند.
۲. مجوز خاص چگونه صادر می‌شود؟
مجوز خاص پس از بررسی دقیق پرونده توسط اوفک صادر می‌شود و حاوی شروطی است که متقاضی باید در طول تراکنش رعایت کند.
۳. چه زمانی باید قبل از اقدام مالی مشاوره گرفت؟
قبل از انجام هر اقدام مالی خارج از چهارچوب مجوزهای عمومی، شرایط باید با ارجاع به پرسش‌وپاسخ‌های رسمی اوفک و مشاوره‌ی حقوقی، سنجیده شود.
۴. چرا باید از نقض مقررات تحریمی پیشگیری کرد؟
با پیشگیری از نقض مقررات، می‌توان از مسدود شدن اموال یا اعمال تحریم‌های ثانویه جلوگیری کرد.
انجام تراکنش‌های مالی و تجاری در چارچوب تحریم‌ها و مقررات OFAC نیازمند دقت و رعایت شرایط قانونی خاص است.
به‌منظور جلوگیری از هرگونه مشکل حقوقی و اقتصادی، توصیه می‌شود قبل از هر اقدام مالی، از کارشناسان حقوقی مشاوره‌ی تخصصی دریافت کنید.
اگر در این زمینه نیاز به کمک دارید، با متخصصان حقوقی موسسه‌ی حقوقی لیبرالا تماس بگیرید تا شما را در مسیر صحیح قرار دهند.
