اعمال تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران طی سال‌های اخیر سبب شده انجام تراکنش‌های مالی برای ایرانیان (چه در داخل کشور و چه در خارج از آن) با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های گوناگونی مواجه شود. با این حال، در چهارچوب مقررات تحریمی ایالات متحده، بخشی از انتقالات مالی همچنان مجازند و از راه استثناهای قانونی یا مجوزهای عمومی (General Licenses) امکان‌پذیرند.
متخصصان حقوقی موسسه‌ی حقوقی لیبرالا قصد دارند این موضوع را به‌طور جامع توضیح دهند که شرایط انتقال پول توسط ایرانیان چگونه است. این نوشتار در تلاش است تا انواع تراکنش‌های قابل اجرا، نهادهای درگیر (ازجمله اشخاص یا کسب‌وکارهای تحریم‌شده و غیر تحریم‌شده) و نقش واسطه‌های مالی را به‌روشنی تبیین کند.
درصورت نیاز به اطلاعات تکمیلی، می‌توانید به پرسش‌وپاسخ‌های رسمی OFAC درخصوص ایران مراجعه کنید.
چه کسانی در فهرست (SDN (Specially Designated Nationals قرار دارند و پیامدهای آن چیست؟
- اموال و دارایی افراد حقیقی و حقوقی که نامشان در فهرست SDN ثبت شده، در حوزه‌ی قضایی آمریکا مسدود می‌شوند و انجام تراکنش با آنها معمولا ممنوع است.
- برای آشنایی با نحوه‌ی مسدودسازی اموال و مبانی قانونی آن، سوالات ۱۴۹ و ۱۵۰ را مشاهده کنید.
افرادی که در فهرست SDN قرار ندارند، مشمول چه تحریم‌ها و محدودیت‌هایی می‌شوند؟
- گروهی از نهادها یا اشخاص که به‌طور کامل مسدود نشده‌اند، ممکن است تحت محدودیت‌های دیگر، نظیر تحریم‌های بخشی، محدودیت‌های مالی یا سرمایه‌گذاری قرار گرفته باشند.
- ممکن است فعالیت در یک بخش خاص (مثلا صنایع فلزی) آنها را به‌صورت هدفمند تحت محدودیت قرار دهد.
تحریم یا ممنوعیت کلی (Embargo)؛ چه تراکنش‌هایی در تحریم‌های گسترده ممنوع‌اند؟
- زمانی که یک کشور به‌صورت فراگیر تحریم می‌شود (مانند تحریم‌های گسترده علیه ایران)، بسیاری از تراکنش‌ها به‌صورت پیش‌فرض ممنوع‌اند، مگر در موارد مستثنا.
- مقررات مربوط به تحریم‌های مالی ایران (IFSR) و گستره‌ی آن در سوالات ۱۴۹ و ۱۵۱ توضیح داده شده‌اند.
صنایع تحریم‌شده؛ کدام صنایع کلیدی ایران تحت محدودیت‌های تحریمی قرار دارند؟
- برخی دستورهای اجرایی یا قوانین، صنایع کلیدی ایران، نظیر نفت و گاز، فلزات (فولاد، آلومینیوم، مس)، خودروسازی، ساخت‌وساز و… را هدف قرار می‌دهند.
- تعامل مالی با این صنایع ممکن است حتی بدون قرار گرفتن در فهرست SDN نیز تحریم‌پذیر شود. برای درک معیار «تراکنش قابل‌توجه»، سوالات ۱۵۴ و ۶۸۳ قابل استنادند.
فعالیت‌های ممنوع (Prohibited Activities): کدام تراکنش‌ها و اقدامات تحت تحریم قرار می‌گیرند؟
- هرگونه تراکنش، صادرات، واردات، سرمایه‌گذاری یا ارائه‌ی خدماتی که طبق مقررات تحریمی ممنوع شده‌اند، مشمول تحریم‌ها می‌گردند.
- به‌عنوان مثال، تراکنش با سپاه پاسداران یا نهادهای مرتبط با آن می‌تواند منجر به قرار گرفتن در فهرست تحریم‌ها شود. برای اطلاعات بیشتر به سوالات ۵۳۳ و ۵۳۴ مراجعه کنید.
کدام پول‌ها برای ایرانی‌ها قابل انتقال‌اند؟
۱. حواله‌های شخصی غیر تجاری
این حواله‌ها معمولا شامل کمک‌های خانوادگی، پرداخت هزینه‌های زندگی، درمانی، تحصیلی و سایر هزینه‌های مشابه‌اند.
برای اینکه این حواله‌ها مجاز باشند، باید شرط عدم ارتباط با نهادهای تحریم‌شده رعایت شود.
به عبارت دیگر، اگر حواله به حساب اشخاص عادی یا بانک‌های غیر مسدود و مورد تاسیس در کشورهایی که مشمول تحریم‌ها نیستند منتقل شود، این حواله‌ها طبق مقررات معمولا مجاز و قابل انجام‌اند.
برای اطلاعات دقیق‌تر درخصوص حواله‌های شخصی غیر تجاری، می‌توانید به سوال ۱۶۴ مراجعه کنید.
۲. پول ناشی از فروش اموال و دارایی شخصی
ایرانی‌هایی که پیش از اعمال تحریم‌ها املاکی در ایران داشته‌اند یا در سایر دارایی‌های شخصی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می‌توانند در شرایط خاص عواید حاصل از فروش این اموال را منتقل کنند.
بااین‌حال، در این فرآیند لازم است به این موضوع دقت شود که اگر بانک واسط یا طرف معامله در فهرست SDN (فهرست تحریم‌شدگان) قرار داشته باشد، انتقال وجه امکان‌پذیر نخواهد بود.
برای جزئیات بیشتر درخصوص امکان ادامه‌ی برخی معاملات تحت مجوز، به سوال ۱۶۷ مراجعه کنید.
۳. تراکنش‌های بشردوستانه
سازمان‌های غیر دولتی (NGO) و سایر نهادهای بشردوستانه، براساس برخی مجوزهای عمومی، نظیر General License E، می‌توانند وجوه و کالاهای انسان‌دوستانه، مانند غذا، دارو و تجهیزات پزشکی را به ایران ارسال کنند.
این مجوزها شرایط خاصی دارند که ارسال کمک‌های بشردوستانه را در چهارچوب قوانین و مقررات مربوطه ممکن می‌سازد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص کمک‌های بشردوستانه در شرایط مختلف، به سوال ۵۴۹ مراجعه کنید.
علاوه‌بر این، در مواقع بروز بلایای طبیعی، مانند زلزله یا سیل، مجوزهای بشردوستانه اجازه می‌دهند که اشخاص و سازمان‌ها کمک‌های نقدی یا جنسی را با رعایت ضوابط قانونی و تحت نظارت‌های مشخص به ایران ارسال کنند.
۴. پرداخت هزینه خدمات ارتباطی و اینترنتی
برخی تراکنش‌ها که شامل سرویس‌های اینترنتی، نرم‌افزارهای ارتباطی یا آموزش مجازی می‌شوند، تحت مجوز عمومی موجود در بخش 560.540 ITSR (که پیشتر تحت‌عنوان GL D-2 شناخته می‌شد)، مجازند.
این مجوزها اجازه می‌دهند این خدمات در چهارچوب مقررات خاصی منتقل و استفاده شوند.
برای اطلاعات بیشتر درخصوص شیوه‌ی صدور و استفاده از مجوزهای ارتباطی، به سوالات ۱۰۸۷ و ۱۰۸۸ مراجعه فرمایید.
آیا تعامل با افراد و کسب‌وکارهای تحریم‌شده مجاز است؟
تعامل با هر شخص یا شرکتی که در فهرست SDN (افراد و نهادهای تحریم‌شده) قرار دارد یا اشخاصی که بیش از ۵۰٪ مالکیت آنها به این نهادها تعلق دارد، به‌طور کلی ممنوع است، مگر آنکه مجوز خاصی از OFAC دریافت شده باشد.
علاوه‌بر این، حتی اگر طرف مقابل در فهرست SDN نباشد، اما فعالیت‌هایش در صنایع تحریم‌شده (مانند فولاد یا خودروسازی) باشد و هدف آن دور زدن تحریم‌ها باشد، ممکن است منجر به تحریم ثانویه شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص تفکیک بین نهادهای مسدودشده برای رفتار نامشروع و نهادهای صرفا دولتی، به سوال ۱۸۲ مراجعه کنید.
چرا واسطه‌های مالی در تراکنش‌های ایران با چالش‌های مختلفی مواجه‌اند؟
۱. اعتبارسنجی (Due Diligence)
- موسسات مالی خارجی و آمریکایی باید از تعامل با نهادهای SDN اجتناب کنند و اسناد مثبتی برای ماهیت قانونی تراکنش ارائه دهند.
- در سوالات ۳۴۶ و ۳۴۷ می‌توان اطلاعات بیشتری درباره‌ی انتظار OFAC از شرکت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات کسب کرد.
۲. ترس از تحریم (Overcompliance)
- گاهی موسسات مالی به‌دلیل مخاطرات بالا و جریمه‌های ممکن، حتی تراکنش‌های بالقوه مجاز را نیز رد می‌کنند.
- در این زمینه، سوال ۶۳۱ به موضوع دریافت پرداخت پس از پایان دوره‌ی wind-down و شرایط تکمیلی آن اشاره دارد.
۳. موانع عملی
- عدم همکاری برخی بانک‌های خارجی با تراکنش‌های ایران، گرچه از نگاه قانون ممکن است مجاز باشد، در عمل انتقال را دشوار می‌کند.
- نمونه‌های متعدد از این چالش‌ها در پرسش‌هایی نظیر سوال ۶۳۷ (تراکنش‌های بشردوستانه و تحریم ثانویه) دیده می‌شوند.
ممنوعیت‌ها و چالش‌های عملی در تعامل با نهادهای تحریم‌شده ایران
۱. محدودیت ارتباط با دولت ایران یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC)
هرگونه تراکنش مستقیم یا غیر مستقیم با این نهادها یا شرکت‌های وابسته ممکن است موجب قرار گرفتن در فهرست تحریم شود. سوالات ۵۳۳ و ۵۳۴ به این نکته پرداخته‌اند.
۲. لایه‌های تحریم ثانویه
حتی اشخاص غیر آمریکایی که اقدام به تسهیل تراکنش‌های قابل توجه با نهادهای ایرانی تحریم‌شده کنند، در معرض تحریم ثانویه ایالات متحده قرار می‌گیرند؛ در این زمینه سوالات ۱۷۰ و ۲۵۶ توضیحاتی ارائه داده‌اند.
۳. نوسانات و تغییرات مداوم
فهرست‌های تحریمی، معافیت‌ها و دستورالعمل‌ها، به‌طور دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شوند؛ برای مثال، سوال ۶۴۰ به تغییرات ۵ نوامبر ۲۰۱۸ در ITSR اشاره می‌کند.
سوالات پرتکرار در زمینه انتقال پول توسط ایرانی‌ها
آیا همه تراکنش‌های مالی برای ایرانی‌ها مجازند؟
خیر، بسیاری از تراکنش‌ها به‌دلیل تحریم‌ها محدود شده‌اند؛ اما برخی تراکنش‌ها همچنان مجازند.
چه نوع تراکنش‌هایی برای ایرانی‌ها مجازند؟
حواله‌های شخصی غیر تجاری (هزینه‌های خانوادگی، تحصیلی، درمانی)، پول ناشی از فروش اموال شخصی (با رعایت شرایط خاص)، تراکنش‌های بشردوستانه (ارسال غذا، دارو، تجهیزات پزشکی) و پرداخت هزینه‌ی خدمات ارتباطی و اینترنتی برای ایرانی‌ها مجازند.
آیا بانک‌ها و صرافی‌ها ممکن است تراکنش‌ها را انجام ندهند؟
بله. بسیاری از بانک‌ها و صرافی‌ها به‌دلیل نگرانی از جریمه‌های احتمالی از انجام تراکنش‌ها خودداری می‌کنند.
چه اقداماتی قبل از انجام تراکنش‌های مالی لازم است؟
افراد باید فهرست به‌روز SDN و لیست‌های OFAC را بررسی کنند، مجوزهای عمومی و خاص را مطالعه کنند و درصورت پیچیدگی بیشتر از مشاوره‌ی حقوقی بهره‌مند شوند.
برای کسب خدمات حقوقی و مشاوره‌ی دقیق در این زمینه، می‌توانید با متخصصان موسسه‌ی حقوقی لیبرالا تماس بگیرید.
