اصل شفافیت در نظام حاکمیت شرکتی به عنوان پاسخی به بحران‌های مالی متعدد در سال‌های اخیر، به یکی از مهم‌ترین اصول حاکمیت شرکتی تبدیل شده است. قوانین و مقرراتی چون ساربون-آکسلی در آمریکا و دستورالعمل گزارش سالانه بر مبنای حاکمیت شرکتی در اتحادیه اروپا، گام‌های مهمی در جهت تقویت شفافیت و پاسخگویی شرکت‌ها برداشته‌اند.
بنابراين پر واضح است كه از منظر سياست‌گذاری عمومی، شفافيت با هدف ارتقای عملكرد حاكميت شركتی با اقبال بیشتری مواجه شد.
مزایای وجود شفافیت در نظام حاکمیت شرکتی
شفافيت كه دسترسی متناسب به اطلاعات را در پی دارد، اين امكان را به ذی‌نفعان می‌دهد تا از نحوه عملکرد مدیریت شرکت مطلع شوند. علاوه بر اين، برخی مطالعات نشان می‌دهند كه افشای بهتر اطلاعات مربوط به شركت، تاثير مثبتی بر كارآمدی عملكرد بازارهای سرمايه خواهد داشت. به ویژه پس از ورشکستگی شرکت‌های بزرگ سهامی در سال‌های اخیر که نیاز به جلب اعتماد در دیدگاه عموم از اهمّ اهداف شرکت‌ها به منظور جلب سرمایه محسوب می‌شود.
به همين دليل است كه سطح شفافيت و در نظر گرفتن اين امر به عنوان اصلی پايدار، در سياست‌گذاری هر شركت، اهميت ويژه‌ای دارد.
تحقيقات علمی و تجربه‌های عملی نشان داده‌اند كه شفافيت و افشای اطلاعات، نقش قابل توجهی در كاهش عدم تقارن اطلاعات كسانی كه داخل نظام شركت هستند (به‌طور نمونه مديران و سهام‌داران دارای اكثريت سهام و كسانی كه بيرون از نظام هستند؛ مانند سهام‌داران اقليت یا ساير ذی‌نفعان) ايفا می‌كند.
مزایای وجود شفافیت برای اشخاص بیرون از نظام شرکت
فراهم بودن و در دسترس بودن اطلاعات مربوط به شركت‌ها برای كسانی كه بيرون از شركت هستند، خواه سهام‌داران و خواه سایر ذی‌نفعان، در سه دسته جا می‌گيرند:
۱- گزارش عملكرد شركت
۲- ارائهی گزارش مالی شركت
۳- افشا و ارائه اطلاعات خاص مربوط به شركت به صورت دوره‌ای، بر پايه داوطلبانه يا اجباری بودن این‌گونه اعلام‌ها است.
موارد الزامی در رعایت اصل شفافیت در نظام حاکمیت شرکتی
بر پایه‌ی اصل شفافیت، يک حاكميت شركتی نمونه نياز به این موارد دارد:
۱- هيات مديره‌ای كارآمد و ارائهی گزارش دقيق و به‌موقع در زمينهی اطلاعات مالی شرکت
۲- ارائهی اطلاعات دقيق در خصوص روند مديريت
۳- ارائهی ساختار مالكيتی شفاف كه تعارض منافع ميان مديران، سهام‌داران و ساير ذی‌نفعان مرتبط را مشخص می‌كند.
دسته‌بندی گزارش‌های سالانه‌ی شرکت‌ها توسط موسسات سنجش اعتبار
لذا موسسات سنجش اعتبار، گزارش‌های سالانه‌ی شركت‌ها را به‌طور عمده در سه دسته‌ی زير بررسی می‌كنند:
۱- ساختار مالكيت و حقوق سرمايه‌گذاران
۲- شفافيت مالی و افشای اطلاعات
۳- ساختار هيات مديره و مديريت و نحوه‌ی عملكرد آن
اين موسسات به‌طور معمول، سه دسته‌ی فوق را به‌صورت مصداقی تقسيم‌بندی و هر یک را به‌صورت مجزا بررسی می‌كنند.
نحوه‌ی ارائهی گزارش‌دهی و افشای اطلاعات
در خصوص گزارش‌دهی و افشای اطلاعات، نحوه‌ی ارائه و صحت محتوای آن نيز اهميت ويژه‌ای دارد. اطلاعات بايد به گونه‌ای ارائه شوند كه صحيح و طبق اسناد موجود شركت بوده و از فريب‌دهی خودداری كنند. ارائهی گزارش‌های مالی باید به‌صورت کارآمد، حاوی اطلاعات مفید و تحلیل بنیادین مسائل مالی شرکت باشد.
روش‌های افشای اطلاعات
روش‌های گوناگونی به‌منظور افشای اطلاعات موجود است. مهم‌ترين آن‌ها، گزارش ساليانه‌ی شركت است كه موسسات مذکور بر آن تاكيد دارند. البته شايان ذكر است كه در كشورهايی نظير آمريكا، فرانسه و ژاپن، ارائهی گزارش در بازه‌های زمانی منظم الزامی است و این گزارش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. به‌هرحال، گزارش‌دهی سالانه، اهميت ويژه‌ای دارد و بنا به نظر موسسه standard and Poor’s تمركز بر اين گزارش‌ها، تحليل و مقايسه شركت‌ها در جهان را تسهيل می‌بخشد.
به‌عنوان نمونه در سال ۲۰۰۲ رئيس‌جمهور وقت آمریکا اعلام کرد که كميسيون ارز و اوراق بهادار، موظف به اخذ گزارش در زمينهی دستمزد مديران عامل است؛ چرا كه اين‌گونه اطلاعات در بیشتر موارد يا به‌طور صحيح ارائه نمی‌شوند يا اولويتی جهت ارائهی آن در گزارش‌های سالانه‌ی شركت وجود ندارد. لذا ارائهی گزارش در زمينهی دستمزد مديرعامل يک شركت به‌صورت جزئی كه شامل حقوق و مزايا باشد، الزامی است و علاوه‌بر آن مديرعامل در گزارش خود بايد توجيهی منطقی در خصوص دستمزد خود ارائه دهد و این‌که چرا اين ميزان دستمزد به نفع شركت است.
البته اين نكته را باید خاطر نشان کرد که شفافيت و افشای اطلاعات به‌عنوان يک امتياز مثبت در اعتبارسنجی و درجه‌بندی شركت‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. اين اصل از اصول پذيرفته شده و از وظايف شركت‌ها در مباحث حاكميت شركتی است.
پژوهش‌ها نشان داده است كه افشای اطلاعات در زمينهی اطلاعات مالی و قراردادی، بيشتر از افشای اطلاعات در زمینه‌ی مالكيت شرکت موثر بوده و رکن توجه به حقوق سرمايه‌داران است.
با توجه به موارد ذکر شده و اهمیت و تاثیر مثبت شفافیت اگر در خصوص روش‌های افشای اطلاعات، نحوه‌ی افشای اطلاعات و … نیاز به مشورت داشتید با مشاورین متخصص مجموعه‌ی لیبرالا تماس بگیرید.
منابع
منابع فارسی
احمدی سجادی، سید علی (۱۳۸۸)؛ “نظریه نمایندگی در نظام راهبری شرکتی”، فصل‌نامه حقوق، ۳۹ (۴).
منابع انگلیسی
Cheng .C.S, Collins.D & Huang.H.(2006); “Investors’ Interpretations of the October 15, 2002 Standard & Poor’s Transparency & Disclosure Rankings”;
Tomasic, Roman (2002); “Corporate collapse, crime and governance” -Enron, Andersen and beyond. Australian journal of corporate law, 14 (2);
Patel.S & Dallas.G(2002); “Transparency and Disclosure: Overview of Methodology andStudy Results—United States”., Standard and Poor’s institution;
Cheng .C.S, Collins.D & Huang.H.(2006); “Investors’ Interpretations of the October 15, 2002 Standard & Poor’s Transparency & Disclosure Rankings”;
Hermalin.B.E & Weisbach.M.S.(2007);“Transparency and Corporate Governance.”, NBER Working Paper No. 12875.
