کسب تابعیت ایرانی برای کشتی، به معنای تحت پوشش قرار گرفتن این شناور توسط حاکمیت ایران است. یکی از مهم‌ترین مزایای این امر، بهره‌مندی از حمایت دیپلماتیک دولت ایران در عرصه بین‌المللی است. در واقع، با اخذ تابعیت ایرانی، کشتی به مثابه یک تبعه ایرانی محسوب شده و در صورت بروز هرگونه مشکل یا تهدیدی در آب‌های خارجی، دولت موظف به حمایت از آن خواهد بود. این حمایت می‌تواند شامل پیگیری حقوقی، میانجی‌گری دیپلماتیک و سایر اقدامات لازم برای حفظ حقوق و منافع مالک کشتی باشد.
حمایت سیاسی (دیپلماتیک) چیست؟
در «حمایت سیاسی (دیپلماتیک)» دولت متبوع، از تبعه‌ی خود در برابر دولتی که با انجام اقدام نادرست و مخالف حقوق بین‌الملل، موجب ورود ضرر به وی شده است، حمایت می‌کند تا خسارت‌های وارده به تبعه تا حدامکان جبران و ترمیم شوند.
برخورداری کشتی‌ها از حمایت دیپلماتیک طبق قوانین داخلی و اسناد بین‌المللی
علاوه‌بر برخورداری از امکان حمایت دیپلماتیک، زمانی که کشتی تابعیت کشوری را کسب می‌کند، در زمره‌ی تابعان آن کشور قرار گرفته و ملزم به رعایت قوانین و مقررات آن کشور می‌شود؛ این موضوع در قوانین داخلی، مانند ماده‌ی ۵ قانون مدنی ایران و همچنین در اسناد مختلف بین‌المللی، پیش‌بینی شده است؛ که ازجمله‌ی آنها می‌توان به مقررات کنوانسیون ۱۹۸۶ ملل متحد راجع‌به ثبت کشتی‌ها و مقررات کنوانسیون ۱۹۸۲ ملل متحد راجع‌به حقوق دریاها اشاره کرد.
کشتی برای کسب تابعیت ایرانی چه ویژگی‌هایی لازم دارد؟
موضوع کسب تابعیت ایرانی برای کشتی مستلزم بررسی جنبه‌های متفاوتی است. در قانون دریایی ایران تعریف دقیقی از کشتی ارائه نشده است؛ اما در کنوانسیون ملل متحد راجع به شرایط ثبت کشتی ها مصوب ۷ فوریه ۱۹۸۶ تعریف مناسبی از کشتی آورده شده که بر این اساس می‌توان گفت: «کشتی» هر شناور قابل هدایت و دریاوری است که برای حمل‌ونقل کالا و مسافر به کار می‌رود و ظرفیت ناخالص ثبت شده‌ی آن حداکثر ۵۰۰ تن است.
- ظرفیت کشتی
برای این‌که کشتی بتواند تابعیت ایران را کسب کند، ظرفیت ناخالص کشتی باید حداقل ۲۵ تن باشد.
- مالک کشتی
در نظام حقوقی ایران، قابلیت کسب تابعیت صرفا برای کشتی‌هایی امکان‌پذیر است که تحت‌مالکیت یک شخص ایرانی، اعم از حقیقی و حقوقی، قرار دارند. اگر مالک کشتی، شخص حقوقی (شرکت) باشد، باید سهام این شرکت بانام باشد و علاوه‌بر آن حداقل ۵۱ درصد سرمایه‌ی آن متعلق به اتباع ایرانی باشد.
- ثبت کشتی
از اثرات اولیه‌ی کسب تابعیت دولت، لزوم تبعیت از قوانین و مقررات آن دولت است. درخصوص کشتی‌ها هم همین قاعده حاکم است و به‌محض کسب تابعیت ایرانی برای کشتی، کشتی موظف است از قوانین و مقررات ایران در زمینه‌های مختلف، ازجمله موارد مربوط به ثبت پیروی کند.
در قوانین حاکم بر کشتی‌ها، اولین و مهم‌ترین قانون، قانون دریایی ایران است. طبق بند ۱ الف و ب این قانون از موارد ضروری و پیش‌نیاز برای کسب تابعیت کشتی، ثبت آن طبق قوانین و مقررات خاص است.
ثبت کشتی براساس ماده‌ی ۸ قانون دریایی ایران، با اداره‌ی مرکزی ثبت است؛ که در سازمان بنادر و کشتیرانی تاسیس شده است.
در زمان ثبت کشتی باید ضوابط و شرایط مقرر در ماده‌ی ۹ قانون دریایی ایران رعایت شود تا فرایند ثبت بدون مشکل انجام شود.
حالات خاص کسب تابعیت ایرانی برای کشتی
در این بخش به بررسی شرایط خاص و استثنائات موجود در اعطای تابعیت ایرانی به انواع مختلف کشتی‌ها می‌پردازیم. همانطور که می‌دانیم، به طور معمول کشتی‌ها برای کسب تابعیت ایرانی باید شرایط مشخصی را دارا باشند. اما در برخی موارد، قانون‌گذار برای تسهیل فرآیند ثبت کشتی و یا حمایت از صنایع دریایی، شرایط ویژه‌ای را برای برخی از انواع کشتی‌ها در نظر گرفته است. در ادامه به بررسی این شرایط خاص خواهیم پرداخت.
آیا می‌توان برای کشتی در حال ساخت، تابعیت ایرانی گرفت؟
علاوه‌بر کشتی‌های ساخته‌شده، قانون‌گذار در بند ۱ ماده‌ی ۱ قانون دریایی ایران، کسب تابعیت و حتی برافراشتن پرچم ایران را به شرط وجود حداقل ظرفیتی برای کشتی‌های درحال ساخت هم امکان‌پذیر دانسته است. طبق این ماده، کشتی‌های درحال ساخت در ایران، اگر حداقل ۲۵ تن ظرفیت داشته باشند، بدون نیاز به رعایت تشریفات دیگری، تا زمان تحویل کشتی، ایرانی محسوب می‌شوند.
کسب تابعیت ایرانی برای کشتی‌های نفتی چگونه است؟
قانون‌گذار در بند ۲ ماده‌ی ۱ قانون دریایی ایران، درخصوص کسب تابعیت برای کشتی‌های نفتی نسبت به سایر کشتی‌ها، برخورد آسان‌گیرانه‌ای داشته و از دو شرط چشم‌پوشی کرده است:
اولا «شرط ظرفیت»: کشتی‌های نفتی برخلاف سایر کشتی‌ها، برای کسب تابعیت ایرانی نیاز به رعایت حداقل ظرفیت ندارند.
ثانیا «شرط مالکیت»: در جایی که مالک کشتی نفتی، شخص حقوقی (شرکت) است، برخلاف سایر کشتی‌ها نیازی نیست حداقل ۵۱ درصد سرمایه‌ی آن شرکت، متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی باشد.
کلام آخر در رابطه با کسب تابعیت ایرانی برای کشتی
کسب تابعیت ایرانی برای کشتی فرآیندی است که طی آن، یک کشتی تحت قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد. این فرایند علاوه بر مزایای اقتصادی، منجر به بهره‌مندی کشتی از حمایت‌های دیپلماتیک ایران در سطح بین‌المللی می‌شود. شرایط کسب تابعیت ایرانی برای کشتی‌ها در قانون دریایی ایران و سایر قوانین و مقررات مرتبط به طور مفصل تشریح شده است. از جمله مهم‌ترین شرایط می‌توان به ظرفیت کشتی، مالکیت ایرانی، ثبت کشتی و رعایت سایر مقررات قانونی اشاره کرد. موسسه حقوقی لیبرالا با بهره‌گیری از دانش و تجربه وکلای متخصص در حوزه دریایی، آماده است تا در کلیه مراحل کسب تابعیت ایرانی برای کشتی‌های شما، مشاوره‌های حقوقی لازم را ارائه نماید.
منبع
نجفی اسفاد، مرتضی؛ حقوق دریایی بر پایه‌ی قانون دریایی ایران و مقررات بین‌المللی دریایی، انتشارات سمت.
